Energiemarkt: met wie en wat heeft u te maken?

Dit kennisartikel over de energiemarkt gaat in op:

• de verschillende termen die in de energiemarkt worden gebruikt om partijen aan te duiden
• het verschil tussen grootverbruik en kleinverbruik
• de verantwoordelijkheden en verhoudingen in de energiemarkt en de gevolgen daarvan voor de energietarieven en het proces om van leverancier te veranderen

Partijen in de energiemarkt: netbeheerder, leverancier, vergunninghouder en meetbedrijf

Als afnemer van energie heeft u te maken met de netbeheerder, een leverancier en het meetbedrijf. Deze partijen hebben verschillende verantwoordelijkheden, die zich het beste laten uitleggen door de energiemarkt te vergelijken met het treinvervoer. In Nederland is er een partij die het railnetwerk beheert en uitbreidt, namelijk ProRail. Daarnaast zijn er partijen die het treinvervoer verzorgen: de leveranciers. De bekendste leverancier is de NS. Andere leveranciers zijn bijvoorbeeld Breng, Syntus, Arriva en Thalys. Zo is het ook in energieland: de elektriciteits- en aardgasnetten worden beheerd door regionale netbeheerders als Liander, Stedin en Enexis. Het hoogspanningsnet voor elektriciteit wordt beheerd door TenneT; Gasunie Transport Services (GTS) beheert het landelijk aardgastransportnet. Daarnaast zijn er dus leveranciers, zoals Eneco, Greenchoice en Nuon. Voor levering van elektriciteit en aardgas dient u een contract af te sluiten met zo’n leverancier: als u geen leverancier heeft, sluit de netbeheerder u af van het openbare elektriciteits- en aardgasnet. Dit is belangrijk om in de gaten te houden, want afsluiten en heraansluiten kost veel geld! Een leverancier heeft een vergunning nodig van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) om elektriciteit en aardgas te mogen leveren aan een kleinverbruiksafnemer. In totaal zijn er ongeveer 50 tot 60 vergunninghouders. Veel vergunninghouders zijn echter dochterondernemingen van andere leveranciers. Daardoor is bij grotere aanbestedingen voor energie meestal sprake van 6 tot 8 leveranciers. Bij het onderscheid tussen netbeheerders en leveranciers houdt de vergelijking met het treinvervoer echter op. In de energiemarkt is namelijk een aparte rol weggelegd voor de meetbedrijven. Het meetbedrijf plaatst en onderhoudt energiemeters, en zorgt voor het uitlezen ervan. Het meetbedrijf is bij kleinverbruiksaansluitingen hetzelfde als de netbeheerder. Voor grootverbruiksaansluitingen dient u als afnemer zelf een meetbedrijf te kiezen.

Verantwoordelijkheid: het verschil tussen het openbare net en de eigen installatie

De wetgever heeft een expliciete grens getrokken tussen het openbare net en uw eigen installatie. Deze grens wordt het overdrachtspunt genoemd. In de praktijk is dat de hoofdzekering. De netbeheerder is verantwoordelijk voor alle voorzieningen die zich vóór en op dit overdrachtspunt bevinden. Achter dit overdrachtspunt is sprake van de eigen of huisinstallatie. In een grijs verleden verrichtte het energiebedrijf weleens keuringen aan deze installaties, maar tegenwoordig is het de verantwoordelijkheid van de gebouweigenaar en de gebouwgebruiker om ervoor te zorgen dat de installatie aan de wettelijke vereisten voldoet en dus gewoon veilig is.

Verbruik: het verschil tussen grootverbruiks- en kleinverbruiksaansluitingen

De energiemarkt kent ook een expliciet onderscheid naar aansluitvermogen. Alle elektriciteitsaansluitingen met een aansluitwaarde tot en met 3 x 80A en alle aardgasaansluitingen met een capaciteit tot 40 m³/h vallen onder kleinverbruik. Alle grotere aansluitingen zijn grootverbruik. Een uitzondering op deze regel: de beheerders van gemalen, van openbare verlichting of van tractie (tram of trein) kunnen, als het totale aansluitvermogen boven 2 MW ligt, als grootverbruik worden aangemerkt. Het vraagt maatwerk om de voor- en nadelen hiervan te kunnen duiden. Het onderscheid in grootverbruik (GV) en kleinverbruik (KV) is van belang voor:

• wettelijke bescherming (KV-afnemers genieten over het algemeen meer bescherming door de wet dan GV-afnemers)
• flexibiliteit (GV kent meer flexibiliteit met hogere risico’s dan KV)
• tarieven (GV kent vaak lagere tarieven dan KV)
• factuurperiode (GV meestal per maand, KV per jaar)
• meetbedrijf (GV sluit meetcontract af, bij KV is de netbeheerder het meetbedrijf)
• leverancier (GV kent ander proces dan KV om van leverancier te wisselen, met hogere risico’s en lagere prijzen)
• netbeheer (GV kent andere tariefstructuur dan KV, en spreekt jaarlijks contractvermogen en capaciteit af)

Invloed op de tarieven in de energiemarkt

De rolverdeling tussen netbeheerder, leverancier en meetbedrijf en het verschil in grootverbruik en kleinverbruik heeft ook gevolgen voor de tarieven op de energiemarkt. De netbeheerders hebben bij hun taken geen concurrentie: zij werken regionaal. Daarom staan hun tarieven onder toezicht; deze worden twee keer per jaar vastgesteld en zijn te vinden op de websites van de netbeheerders en op de website van de ACM. De tarieven die meetbedrijven hanteren voor meetdiensten verschillen tussen kleinverbruik en grootverbruik. Voor kleinverbruikers is het meetbedrijf altijd hetzelfde als de netbeheerder. Vanwege het ontbreken van concurrentie tussen de netbeheerders, worden de tarieven voor meetdiensten voor kleinverbruik daarom ook door de ACM vastgesteld. Grootverbruikers dienen voor meetdiensten wel een contract met een meetbedrijf af te sluiten. Meetbedrijven bieden veelal contracten voor 5 of 10 jaar, waarbij het afnamevolume een groot effect kan hebben op de prijs. De tarieven voor levering van elektriciteit en aardgas zijn marktprijzen en variëren per dag en per leverancier. Daarbij zijn de tarieven voor het grootste deel afhankelijk van de prijsontwikkeling voor elektriciteit en aardgas op de groothandelsmarkten. Elke leverancier hanteert echter verschillende voorwaarden en andere toeslagen op deze groothandelsprijzen.

Wisselen van leverancier: het switchproces

In het contract is bepaald wanneer van leverancier kan worden gewisseld. Het wisselen van leverancier heet het switchproces. De nieuwe leverancier is leidend in dit proces. Deze heeft daarvoor een contract nodig, en de meterstand rond het switchmoment. Bij slimme meters hoeft die meterstand niet aangeleverd te worden: deze wordt op afstand uitgelezen. Als afnemer is het van belang om scherp te zijn op de opzegtermijn en automatische verlenging van het contract. Zeker bij grootverbruikscontracten blijken leveranciers zomaar 25% van de contractwaarde als boete in rekening te brengen of het leveringstarief te verdubbelen. Controleer de eindafrekening van uw oude leverancier altijd goed, want regelmatig blijkt dat deze niet correct is.

Heeft u vragen over de energiemarkt? Wilt u meer informatie?

Voor meer informatie over het inkopen van energie, bij vraagstukken rondom duurzame energie of bijvoorbeeld voor het controleren van energiefacturen kunt u terecht bij Zicht op Energie. Heeft u, of uw organisatie, vragen over de energiemarkt? Bel of mail dan gerust met Onno Toepoel van Zicht op Energie.