Wat zijn Garanties van Oorsprong (GvO) en emissierechten?

In dit kennisartikel leg ik dit onderdeel van de duurzame energiemarkt uit aan de hand van de volgende onderwerpen:

• duurzame elektriciteit en Garanties van Oorsprong
• gescheiden of gecombineerde inkoop van elektriciteit en Garanties van Oorsprong
• buitenlandse of binnenlandse duurzame bronnen
• duurzaam aardgas en emissierechten
• inkoop van duurzaam aardgas

Duurzame elektriciteit = elektriciteit + Garantie van Oorsprong (GvO)

Elektriciteit is ‘anoniem’. Aan elektriciteit is immers niet te zien of die duurzaam is: er hangt geen kaartje met een duurzaamheidskenmerk aan. Daarom levert de productiebron een Garantie van Oorsprong (GvO), een administratief bewijs van de duurzame productie van elektriciteit. Een GvO is traceerbaar per bron. Ze zijn afkomstig van duurzame bronnen die door de Nederlandse elektriciteitswet worden erkend: windenergie, zonne-energie, energie uit getijden (eb en vloed), biomassa en kleinschalige waterkrachtcentrales. Achter de afkorting GvO volgt daarom vaak een aanduiding van de bron, zoals GvO Nederlandse Windenergie. Elektriciteitsleveranciers kunnen met een GvO dus aan klanten bewijzen dat hun elektriciteit afkomstig is van duurzame (hernieuwbare) energiebronnen. GvO’s mogen binnen de Europese Economische Ruimte (EER: de EU-landen plus Liechtenstein, Noorwegen en IJsland) worden verhandeld. In Nederland zorgt CertiQ (als dochter van Tennet) voor het administreren van de handel in GvO’s.

Inkoop van elektriciteit en GvO’s

Bij de inkoop van elektriciteit zijn er twee mogelijkheden:

1. GvO’s gescheiden inkopen van de elektriciteit (dit kan ook in de loop van het leveringsjaar)
2. direct duurzame elektriciteit inkopen, inclusief GvO

Een afnemer hoeft de GvO’s niet te kopen bij zijn elektriciteitsleverancier, maar mag ze zelfstandig of via een handelaar inkopen. Dit kan een belangrijk kostenvoordeel opleveren: de ervaring van Zicht op Energie heeft geleerd dat gecombineerde inkoop van elektriciteit en GvO’s soms kostbaarder is dan gescheiden inkoop. Vooral de inkoop van buitenlandse GvO’s is voordeliger via handelaren. De voorkeur voor gecombineerde of gescheiden inkoop van elektriciteit en GvO’s is echter sterk afhankelijk van de lokale situatie. Gescheiden inkoop van GvO’s biedt meer flexibiliteit, maar het inkoopproces wordt diffuser en politiek lastiger. Zo draait de recente discussie rond sjoemelstroom om de losse aanschaf van GvO’s Noorse Waterkracht. Op het oog is dit duurzaam, maar het heeft geen enkel effect op de verdere verduurzaming van de energieproductie. Daarom is er steeds meer belangstelling voor het inkopen van elektriciteit met GvO’s uit windparken die nog aangelegd moeten worden. Dit draagt sterk bij aan de verdere verduurzaming van de elektriciteitsproductie.

Buitenlandse of binnenlandse duurzame bronnen

Een terugkerende discussie bij afnemers is of de verduurzaming moet worden gebaseerd op Europese, binnenlandse of lokale bronnen. De CO₂-prestatieladder en Milieukeur geven de voorkeur aan Nederlandse bronnen. Een belangrijke beweegreden daarvoor is dat we als Nederland en als afnemer onze eigen verantwoordelijkheid nemen. Veel afnemers volgen deze lijn. Dat is dan ook terug te zien in de aanzienlijk hogere leveringstarieven van lokale bronnen: de Nederlandse GvO’s Windenergie zijn weliswaar drie keer zo duur als de GvO’s EU-Windenergie, maar ze kosten grofweg slechts 0,25 tot 0,30 eurocent per kWh. Er zijn ook argumenten om geen onderscheid te maken tussen binnenlandse en buitenlandse bronnen:

• Klimaatverandering is een wereldwijd probleem dat ook op die schaal opgelost moet worden; een enorme opgave waarbij gezocht moet worden naar de meest kosteneffectieve oplossingen. En een windmolen aan de Schotse kust produceert nu eenmaal meer elektriciteit dan een windmolen aan de Nederlandse oostgrens.
• Nederland is een dichtbevolkt land: het realiseren van projecten voor duurzame energie zal hier moeizamer verlopen dan in dunner bevolkte landen.
• Nederland is lid van de Europese Unie en op Europees niveau kennen we open handelsverkeer.

Wat betekent dit voor de regionale productie van duurzame energie? Als mondiale samenleving moeten we alle zeilen bijzetten om de klimaatdoelstellingen te realiseren. Daarbij moet iedere afnemer afwegen of lokale afname of eigen productie mogelijk is, en of hij de GvO’s (deels) lokaal kan betrekken. De hoogste standaard lijkt nu het afnemen van GvO’s of duurzame elektriciteit uit lokale bronnen. Dit sluit het dichtst aan bij doelstellingen rondom de circulaire economie, en het leidt bovendien tot versterking van de lokale economie. Lokale afname is echter niet altijd mogelijk: lokale bronnen bieden vaak een beperkt volume. Daardoor is het voor grotere afnemers vrijwel niet mogelijk om alle GvO’s uit een lokale bron te betrekken.

Verduurzaming van aardgas: CO₂-emissierechten

Ook bij aardgas speelt duurzaamheid een grote rol. Er bestaat groen gas: gas dat geproduceerd wordt in rioolzuiveringsinstallaties. Dit is echter beperkt beschikbaar. Daarnaast kan aardgas verduurzaamd worden door CO₂-emissierechten die afkomstig zijn uit projecten buiten Europa. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu spreekt in een document uit 2011 over verduurzaming van aardgas door de aanschaf van Verified Carbon Standardrechten (VCS) of Golden Standardrechten. Bij VCS-rechten gaat het om een certificaat voor de vermeden CO₂-emissie uit projecten voor energiebesparing of duurzame opwekking. Emissierechten volgens de Golden Standard kennen zwaardere eisen en een zwaardere verificatieprocedure dan VCS. De Golden Standardrechten zijn emissierechten uit daadwerkelijke investeringsprojecten voor emissiereductie met de hoogste kwaliteit, die aantoonbaar op langere termijn invloed hebben op het klimaat en de economie of marktomstandigheden in het land. Beide credits worden geverifieerd door een onafhankelijke geaccrediteerde organisatie als SGC of TϋV.

Inkoop van duurzaam aardgas

Groen gas is sporadisch beschikbaar en kan alleen onderhands bij een leverancier tegen aanzienlijke prijzen afgenomen worden. Groen gas als eis in een aanbesteding leidt daardoor tot onverantwoorde financiële risico’s. Daarom wordt aardgas verduurzaamd door de aanschaf van CO₂-emissierechten uit buitenlandse projecten: de VCS- en Golden Standardrechten. Bij zowel VCS-rechten als bij Golden Standardrechten blijkt dat een euro in een ontwikkelingsland een veel hogere CO₂-emissiereductie realiseert dan een energiebesparingsproject in Nederland. Het interessante bij VCS- en Golden Standardrechten is dat de afnemer een individueel project kan kiezen dat wordt gestimuleerd door de aanschaf van de emissierechten. Een aansprekend voorbeeld daarvan is het Cook Stoves-project (zie kader).

Meer informatie over het verduurzamen van uw energie-inkoop?

Voor meer informatie over het inkopen van duurzame energie, GvO’s en CO₂-emissierechten kunt u terecht bij Zicht op Energie. Bel of mail gerust en vrijblijvend met Onno Toepoel.