De elektriciteits- en aardgasprijzen waren in 2016 historisch laag, terwijl er een toenemende beweeglijkheid in de prijzen te zien was. Vooral de elektriciteitsprijzen kenden aan het einde van 2016 enige venijnige uitschieters. In dit blog geef ik een overzicht van de prijsontwikkelingen in 2016 en ga ik in op factoren die de energieprijzen op de langere termijn kunnen beïnvloeden, zoals het presidentschap van Donald Trump. Deze analyse is gebaseerd op de groothandelsprijzen van ICE-ENDEX voor elektriciteit en TTF voor aardgas. Voor elektriciteit ga ik uit van twee derde (2/3) verbruik tijdens hoogtariefuren en een derde (1/3) verbruik tijdens laagtariefuren. Door deze vereenvoudiging zijn de trends in de prijsontwikkelingen beter zichtbaar.  

Ontwikkeling energieprijzen in 2016

Na een aanvankelijke daling in januari 2016, zijn de energieprijzen vanaf april 2016 blijven stijgen. Vanaf oktober ging de elektriciteitsprijs voor 2017 uit de pas lopen met de andere kalenderjaren. De aardgasprijzen voor de leveringsjaren 2017-2020 blijven daarentegen dicht bij elkaar. De beweeglijkheid van de prijzen blijft hoog in deze markt. In het tijdsbestek van een week gaat de elektriciteitsprijs tot € 3,75 omhoog en tot € 3,- omlaag. Voor aardgas is dit respectievelijk 1,8 eurocent omhoog en 1,6 eurocent omlaag. Het devies blijft dus om de vinger aan de pols te houden bij het vastleggen van prijzen.

Welke factoren beïnvloeden de energieprijzen?

Energieprijzen zijn sterk afhankelijk van economische en politieke ontwikkelingen, en van grondstofprijzen. Dat is complexe en niet altijd doorzichtige materie. Ik zie de volgende factoren die grote invloed op de prijzen hebben: • duurzame energieproductie • het presidentschap van Trump • de productiebeperkende afspraken van de OPEC Hieronder leg ik uit hoe deze factoren de energieprijzen beïnvloeden. De productie van elektriciteit met wind en zon krijgt een steeds grotere invloed op dagprijzen – en daarmee op jaarprijzen – voor energie. Duitsland kent al het fenomeen negatieve elektriciteitsprijzen: bij een hoge windverwachting en een lage verwachte afname van elektriciteit, krijg je geld toe als je elektriciteit afneemt – maar alleen als je afneemt en afrekent op de prijzen in de dagmarkt. Het presidentschap van Trump leidt in de VS tot de verwachting dat er grote overheidsinvesteringen in de infrastructuur aankomen. Daardoor treedt het volgende domino-effect op: meer geldleningen in de VS, een hogere rente in de VS, een hogere dollarprijs, een hogere economische verwachting, een hogere olieprijs, en uiteindelijke een hogere elektriciteitsprijs in Europa. De OPEC-landen hebben eindelijk een afspraak gemaakt over productiebeperking. Dat lijkt in elk geval te leiden tot een hogere olieprijs, maar of dit blijvend is, is maar de vraag. De OPEC-landen zijn niet heel erg scheutig in het delen van productiecijfers. Opvallend is dat de aardgasprijs wel meebeweegt met de elektriciteitsprijzen, maar in veel mindere mate. De markt voor handel in aardgas is niet meer gekoppeld aan de olieprijzen, maar wordt er nog wel door beïnvloed. Tot slot zie ik dat de uitval van kerncentrales in België en Frankrijk in 2016, en de discussie over het sluiten van kolencentrales in Nederland, geen fundamentele invloed op de prijzen krijgt. Blijkbaar is de overcapaciteit voor de elektriciteitsproductie nog steeds aanzienlijk.

2016 in cijfers

 

Elektriciteit In €/MWh	Leveringsjaar 2017	Leveringsjaar 2018	Leveringsjaar 2019	Leveringsjaar 2020
Gemiddelde	€ 34,00	€ 32,45	€ 32,41	€ 33,83
Minimum	€ 27,57	€ 27,06	€ 27,65	€ 28,81
Maximum	€ 42,44	€ 38,46	€ 37,29	€ 38,92
Variatie	€ 14,87	€ 11,40	€ 9,64	€ 10,11
In %	44%	35%	30%	30%

 

Aardgas In €/m3	Leveringsjaar 2017	Leveringsjaar 2018	Leveringsjaar 2019	Leveringsjaar 2020
Gemiddelde	€ 0,1499	€ 0,1533	€ 0,1543	€ 0,1549
Minimum	€ 0,1272	€ 0,1303	€ 0,1312	€ 0,1312
Maximum	€ 0,1731	€ 0,1765	€ 0,1762	€ 0,1766
Variatie	€ 0,0459	€ 0,0463	€ 0,0450	€ 0,0454
In %	31%	30%	29%	29%

 

De energieprijzen van 2016 in historisch perspectief

De prijzen voor energie waren in 2016 laag, of zelfs extreem laag. We moeten teruggaan tot 2005 om dergelijke lage elektriciteits- en aardgasprijzen tegen te komen. Alleen in 2009 is er even een lagere aardgasprijs geweest. Eigenlijk dalen de elektriciteitsprijzen al sinds 2011, terwijl de aardgasprijzen deze dalende tendens vanaf 2014 laten zien. Natuurlijk hoopt niemand dat de aardgasprijs weer op het pre-crisisniveau uitkomt, zoals in augustus 2008, toen de aardgasprijs meer dan € 0,40 per m3 bedroeg. De prijzen zijn dan wel laag, maar in historisch perspectief neemt de volatiliteit wel weer toe. De volatiliteit benoem ik hier als het verschil tussen de laagste en de hoogste prijs in een jaar. In 2012-2014 was de beweeglijkheid zo’n € 5,- per MWh elektriciteit (rond 10%). In 2015 bedroeg deze al € 11,- (26%) en in 2016 bijna € 15,- (44%). Zou hier de invloed van wind- en zonne-energie een rol spelen? Voor aardgas bedragen de prijsvariaties in de periode 2014-2016 jaarlijks zo’n 18% tot 31%. Dit valt – zeker bij particulieren en kleinzakelijke gebruikers – op de factuur alleen minder op, vanwege de stijging van de energiebelasting op aardgas.

De toekomstige ontwikkeling van de energieprijzen

Helaas geldt ook hier: resultaten uit het verleden bieden geen garanties voor de toekomst. Zet de stijgende tendens van de energietarieven in 2016 door in 2017? Daar is nog weinig over te zeggen. Op lange termijn komt er wel een interessant vraagstuk op ons af. Als Nederland in 2050 aardgasloos wordt, of als in elk geval woningen en utiliteitsbouw in 2050 aardgasloos worden, zal dit leiden tot een dalende vraag naar aardgas. Volgens de economische wetten leidt dit tot een lagere prijs. Een lagere prijs leidt weer tot langere terugverdientijden en een lagere winstgevendheid van bijvoorbeeld warmtenetten, waardoor het doel om aardgasloos te worden, zelf weer onder druk komt te staan. De warmtenetten moeten het aardgasnet immers gaan vervangen. Daar komt nog iets anders bij: gasexporterende landen zien dat het aardgas nu wél wat oplevert, maar over 35 jaar veel minder, of zelfs niets, als het in de grond blijft. Dit kan ook leiden tot dumping van aardgas in de komende jaren. Ik krijg daarbij wel een déjà vu, want dacht Nederland in de jaren zestig van de vorige eeuw ook niet dat aardgas vóór de eeuwwisseling waardeloos zou zijn, omdat kernfusie de nieuwe oplossing was?

Tot slot: een conclusie over 2016

De energieprijzen in 2016 waren relatief laag en stabiel. Daarbij zijn de tarieven in historisch perspectief laag. Toch blijft waakzaamheid en actief handelen op de energiemarkt lucratief. Meer informatie over energieprijzen leest u bij Prijsontwikkelingen energie: hoe koopt u veilig in voor een zekere toekomst? Daar kunt u zich ook aanmelden voor actuele informatie over energieprijzen.